Kanatlıllarda Sindirim Sistemi ve Özelikleri

  Kanatlılar ağzına aldıkları besinleri yutmadan önce çiğnemeye yarayan dişlerden yoksunlardır. Kanatlıların sindirim sistemi çiğnenmemiş besinleri sindirmeye yarayacak şekilde özelleşmiştir. Kanatlıların sindirim sisteminin ana parçalarını; ağız boşluğu, yemek borusu, kursak, iki bölmeli mide,karaciğer, pankreas, bağırsak ve kloak oluşturur. Bu sistemin bölümleri kuş türlerinin beslenme şekline uygun olarak bir takım farklılıklar gösterir.  Kanatlıların hızlı metabolizması ve uçma yeteneği fazla enerji gerektirmektedir. Bu nedenle alınan besinlerin hızlı bir şekilde sindirilip metabolize edilmesi gerekir. Dişlerin olmaması memeli hayvanlardaki gibi ağızdan başlayan bir sindirimi olanaksız kılar ancak bitkilerle beslenen bazı kuş türlerinin gagalarının kenarında bitkisel besinleri çiğnemeye yarayacak sivri çıkıntılar bulunmaktadır. Bu kuşlar gagalarındaki bu yapılar yardımıyla bitkisel besinleri bir miktar çiğnedikten sonra yutarlar. Kanatlıların ağzında üç ana tükürük bezi ve çok sayıdaki diğer tükürük bezleri besinin kolay yutulmasını sağlar. Bunun dışında bazı kuşlar tükürük salgısını başka amaçlar içinde üretebilir. Örneğin; Ağaçkakanların tükrüğü yapışkan özelliklidir ve  ağaç yarıkları arasındaki böceklerin yakalanmasına yardımcı olur. Gri kargaların tükrük salgısı bir yumak geline getirilmesine yardımcı olur. Kırlangıçlar topraktan yuvalarını tükürük salgılarıyla duvarlara veya kara yüzeylere veya kaya yüzeylere yapıştırırlar. Ayrıca ağaçkakanların dilinin uç kısmında karşılıklı çıkıntılar vardır. Kuşların dil şekli ve özelliği beslenmeye göre değişiklik gösterir. Kanatlılarda genelde ağızdan sonra besini mideye iletmeye yarayan bir yemek borusu olur yemek borusu kaslı ve salgı ile kaplı bezlere sahiptirler.  Güvercinlerde yemek borusu güvercin sütü olarak bilinen bir tür salgı üretir, güvercin bu salgıyı yavrularını beslemek için kullanır. Kanatlıların yemek borusu genişlediğinde besinlerde bir takım işlemler uygulanır bunlar  depolamak, yutmaya hazırlamak, yumuşatmak ve sindirimi kolaylaştırmak. Bu işlemin uygulandığı bölgeye kursak adı verilir. Kursak bazı kuşlarda iyice genişleyerek bir kere şeklini alabilir.  Midenin ön kısmında salgı bezleri içeren ve enzim salgılayan bir bölmesi vardır. Midenin yapısı ve şekli kuşun beslenme alışkanlığı ile doğrudan ilişkilidir. İri bir akbaba bir sığır omurunu 2 günde sindirebilirken. Bir tür örümcek kuşunun yuttuğu fareyi 3 saatte sindirdiği çeşitli kaynaklarda doğrulanmıştır.  Kuşların taşlık kısmı memelilerdeki dişlerin işlevini yapar. Taşlık çiğneme işlemini başaracak kadar güçlü kaslara sahiptir ve özellikle tohumla beslenen kuşlarda oldukça gelişmiştir. Taşlıkta aynı zamanda diş şeklinde çıkıntılar, küçük kum ve taş parçacıkları da bulunabilir. Bütün bu yapılar taşlıktaki mekanik sindirime yardımcı olur. Kanatlılarında diğer canlılarda olduğu gibi mideden sonra ki sindirimi bağırsaklar takip eder. Bağırsakların uzunluğu ortalama olarak bir kuşun boyunun 9 katı uzunluğundadır. Bu oran kırlangıçlarda 3 kat deve kuşlarında 20 kat olarak belirlenmiştir. Bağırsak etçil kuşlarda kısa herbivor beslenen kuşlarda oldukça uzundur.  Kanatlıların midesini ve sindirim sistemini yormayacak olarak hazırlanan kuş yemleri ile beslemek kuşları hem yormayacak hem de enerjisini uçmak için kullanmasına olanak sağlayacaktır. Veteriner Hekim Mehmet KOÇ